De gemiddelde Vlaamse woning is té energieverslindend. Volgens VEKA had begin 2024 slechts 1% van onze woningen een EPC-label A of A+, en bijna de helft een EPC-label E of F. Willen we de klimaatdoelstellingen halen, dan moeten we dus dringend onze woningen energiezuiniger maken. Maar wat als die woning beschermd is als monument of op de inventaris onroerend erfgoed staat?
Het grootste deel van het energiegebruik in een energieverslindende woning gaat naar de verwarming van de ruimtes tijdens de winter. Wil je dit op een structurele manier aanpakken, dan moet je isoleren, luchtdicht bouwen, ramen vervangen, en zo verder. Maar net dat is in gebouwen met erfgoedwaarde niet altijd voor de hand liggend. In die gebouwen wil men net de originele gevels, schrijnwerk en interieurs onaangeroerd laten.
Ieder gebouw is uiteraard verschillend. Soms schuilt de erfgoedwaarde in de esthetiek van een of meerdere gevels, soms gaat het over de interieurs van bepaalde kamers, of soms over beide. Een energetische renovatie van een waardevol gebouw moet rekening houden met deze elementen en is dus altijd doorgedreven maatwerk. Het vraagt creativiteit en inzicht; je kan er moeilijk algemene regels voor vastleggen.
De meeste oude gebouwen (van voor de Tweede Wereldoorlog) zijn initieel opgebouwd uit eenvoudige en natuurlijke materialen zoals baksteen, kalk en hout. Werken aan dergelijke oude gebouwen gaat dus in feite heel vaak over bouwen met ecologische materialen. Want net als de moderne hergroeibare bouwmaterialen gedijen ook oude natuurlijke materialen het best in een omgeving waar ze kunnen ademen. Als we oude, authentieke gebouwen op een verstandige manier willen isoleren, is het belangrijk dat deze ademende capaciteit van gebouwdelen behouden blijft. Het spreekt dus voor zich dat nieuwe toevoegingen (bvb isolatie of nieuwe afwerkingslagen) idealiter ook uit natuurlijke materialen worden opgebouwd.
Is een gebouw beschermd omwille van het uitzicht van de gevel, dan kan er vaak wel aan de binnenkant geïsoleerd worden. Hiervoor bestaan verschillende geschikte natuurlijke materialen: kalkhennepblokken, kurkplaten, … Met dergelijke technieken kan je je huis energiezuinig maken zonder het uitzicht aan de buitenkant te wijzigen, en tegelijk een ademende muuropbouw behouden om de authentieke elementen te beschermen. Belangrijk om hierbij te vermelden is dat isoleren aan de binnenzijde van gevels altijd voer voor specialisten is; en dat zowel bij ontwerp als uitvoering. Bij een ondoordachte aanpak kan er immers ongewenste (vocht-)schade ontstaan.
Neem gerust een kijkje bij onze projecten ter inspiratie. Met de filter ‘bouwwijze – erfgoed’ zie je meteen enkele voorbeelden van energetisch gerenoveerde waardevolle gebouwen.